Đã bao giờ bạn tập trung đọc một cuốn sách khiến trí tưởng tượng của bạn mở ra theo từng đoạn văn, lúc chơi game hay đắm mình vào một công việc mà dường như không gian và thời gian xung quanh bạn biết mất. Khi ngẩng đầu lên thì đã trôi qua vài giờ đồng hồ? Lúc này, bạn đã ở trong "trạng thái dòng chảy" - flow state hay còn được gọi là "in the zone", còn được biết đến là trạng thái tư duy bậc cao của não bộ.
Một nghiên cứu kéo dài gần một thập kỷ của McKinsey trên 5.000 quản lý điều hành cấp cao cho thấy khi họ làm việc trong trạng thái dòng chảy, năng suất làm việc đạt đến 500% so với bình thường, đi kèm vô số lợi ích cho não bộ, kỹ năng cá nhân được nâng lên một bậc mới đồng thời nâng cao lòng tự trọng và chất lượng cuộc sống (i)
Định nghĩa, lợi ích và các phương pháp tự nhiên luyện tập dòng chảy có thể được tìm thấy ở nhiều bài viết khác (i) Trong bài này Nootropics Vietnam sẽ giải thích về trạng thái dòng chảy dưới góc nhìn của khoa học thần kinh, sau khi nắm được cơ chế hoạt động ta có thể tìm ra phương pháp để hack vào dòng chảy bằng nootropics.
I. Trạng thái dòng chảy là gì ?
Khái niệm Dòng chảy được đặt ra bởi nhà tâm lý học Csíkszentmihályi mô tả khi 100% tâm trí được dành để thực hiện một việc duy nhất đưa bạn vào quá trình tập trung làm việc cao độ và hoàn toàn quên đi các vấn đề và môi trường xung quanh. Não bộ lúc này ở mức siêu học hỏi (superlearning), siêu tập trung (hyperfocus) đồng thời khả năng sáng tạo đạt mức tối ưu. Được ghi nhận nhiều nhất trong các lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật, khoa học, giảng dạy, nghiên cứu và thể thao (i)(i) (i) (i)
Nhà sản xuất phim hoạt hình Pixar đã mô tả hoàn hảo trạng thái dòng chảy và sức ảnh hưởng của nó đến sự nghiệp và thành công của một cá nhân trong bộ phim Soul (2020) bằng một phép ẩn dụ vô cùng thú vị
II. Khoa học thần kinh về trạng thái dòng chảy
Nhà nghiên cứu nhận thức Arne Dietrich cho rằng trải nghiệm dòng chảy phần lớn đến từ môi trường và luyện tập và không mang yếu tố gene di truyền. Về mặt khoa học, khi ở trạng thái dòng chảy có ba thay đổi chính diễn ra:
1. Lượng máu vùng vỏ não trước trán (prefrontal cortex) giảm khiến vùng não trước trán tạm ngưng hoạt động. Đây là vùng đảm nhiệm các chức năng ý thức đạo đức, ý chí và nhận thức về bản thân. Trong dòng chảy giống như có ai đó nhấn nút ‘Tạm dừng’ vùng não này của bạn, do đó nhận thức về thời gian thay đổi và ý thức phê bình bản thân cũng tạm ngưng (i)(i)
2. Sự thay đổi của các chất dẫn truyền thần kinh (neurotransmitter) (i) (i) (i)
Giai đoạn trước khi vào dòng chảy thường bắt đầu bằng những cảm xúc tiêu cực như căng thẳng, lo lắng và ý thức phê bình bản thân ở mức cao do sự gia tăng đột biến của hormone norepinephrine và cortisol. Sau khi nhận thức được tình trạng mệt mỏi này, cơ thể bắt đầu thích nghi và thư giãn khiến nitric oxide tăng lên và đào thải các hormones gây căng thẳng ra khỏi máu.
Khi đã vào dòng chảy, dopamine được não bộ kích hoạt dẫn đến động lực để duy trì hành động đang làm liên tục được nâng lên. Đồng thời endorphins giúp cơ thể không cảm thấy mệt hay đói, do đó một số người có trải nghiệm dòng chảy kéo dài nhiều giờ đồng hồ liên tục. Chất dẫn truyền thần kinh anandamide tác động lên các thụ thể cannabinoid, tạo ra cảm giác nhiều động lực, thanh thản và vui thú. Anandamide trong tiếng Phạn có nghĩa là "phúc lạc" (i)
Giai đoạn cuối của dòng chảy là khi ký ức được lưu trữ vào bộ nhớ dài hạn nhờ sự gia tăng của serotonin.
3. Sóng não (Brain waves)